انواع خاک در ساختمان سازی
در ساختمان‌سازی انواع متفاوت خاک وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:
خاک رس
رس، خاکی است که از اجزای نانوسکوپی و زیرمیکروسکوپی و بر اثر تخریب شیمیایی سنگ‌ها و فشارهای محیطی ساخته شده است. این خاک:
- به دلیل وجود فضاهای بین ذراتش که بیش از ۲۵ درصد آن را تشکیل می‌دهند می‌تواند رطوبت را برای مدت طولانی در خودش نگه دارد و بر اثر تماس با آن منبسط شود. اما خشک شدنش با انقباض همراه است و در این حالت می‌تواند فشار زیادی را بر پایه‌های ساختمان وارد کند و باعث جابجایی سازه یا ایجاد تَرَک در آن شود. لذا برای جلوگیری کردن از خطرات احتمالی لازم است ترکیب این خاک در ساختمان‌سازی به‌صورت اصولی در نظر گرفته شود.
- ذراتی عمدتاً گرد دارد و نازک، مسطح و پوشیده از صفحات کوچک است. البته کاربرد این نوع خاک در ساختمان‌سازی می‌تواند به‌صورت ملات باشد؛ چرا که تراکم‌پذیری خوبی دارد و پس از خشک شدن بسیار مقاوم می‌شود.
سیلت یا لای
این خاک شبیه رس است اما ذراتش ریزتر هستند. این نوع خاک در ساختمان‌سازی می‌تواند آب زیادی را برای مدتی طولانی در خودش نگه دارد و همانند خاک رس دچار انبساط و انقباض می‌شود. کار کردن با سیلت آسان‌تر از سایر انواع است. اما این نوع خاک در ساختمان‌سازی و به‌ویژه جهت اجرای فونداسیون مناسب نیست. سیلت زهکشی ضعیفی دارد و باعث انبساط خاک می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، می‌تواند به پایه‌ها فشار آورد و در طی زمان، تضعیفشان کند.
خاک لومی
این خاک ترکیبی از سیلت (لای)، ماسه و خاک رس است. این خاک تیره و خشک می‌تواند آب را با سرعت متعادل‌تری جذب کند و خشک شود. چنین شرایطی این خاک را به یکی از برترین انتخاب‌ها برای صنعت ساختمان تبدیل کرده است. انبساط و انقباض این خاک در ساختمان‌سازی بسیار کمتر از خاک رس است؛ در نتیجه، این وضعیت فشار کمتری را به فونداسیون وارد می‌کند. خاک لومی زهکشی مناسبی دارد، کار کردن با آن آسان است و بسته به ترکیباتش می‌تواند لومی شنی، رسی یا سیلتی باشد.
خاک شن و ماسه
ذرات شن و ماسه بزرگ‌تر از رس و سیلت هستند؛ در نتیجه آب در این نوع خاک با سرعت بیشتری تخلیه می‌شود و از مشکلات انبساط، انقباض و جابجایی خاک جلوگیری می‌کند. اکثر پیمان‌کاران قبل از احداث بنا بر روی شن و ماسه، ترجیح می‌دهند که خاک را فشرده کنند تا از پایداری حداکثری سازه مطمئن شوند. این خاک در ساختمان‌سازی بسیار کاربرد دارد و:
- از قطعات سنگ و مواد معدنی سختی نظیر دی اکسید سیلیکون تشکیل شده است. اندازه ذرات شن و ماسه بزرگ است که زهکشی را در خاک‌های فشرده بهتر می‌کند و هوادهی خاک را افزایش می‌دهد.
- از تجزیه شدن سنگ‌هایی نظیر گرانیت، کوارتز و سنگ آهک به وجود می‌آید و عمدتاً برای کاربرد در پی ساختمان مناسب است.
برخی منابع از جمله استانداردهاى سازمان ایمنى و بهداشت شغلى ایالات متحده (OSHA: Occupational Safety and Health Administration) انواع خاک در ساختمان‌سازی را در چهار گروه کلی زیر دسته‌بندی کرده‌اند.
- خاک سنگ: از پایدارترین انواع خاک است و عمدتاً در سازه‌ها و ساختمان‌های بزرگی به کار می‌رود که به تحمل وزن بیشتر و پایداری طولانی‌مدت نیاز دارند.
- نوع A: این خاک انواع رس و سیلت را در بر می‌گیرد. اکثر سازه‌های ساخته شده بر روی این نوع خاک باعث لغزش یا انبساط آسیب‌زا نمی‌شوند. اما ممکن است در معرض تغییرات رطوبتی، ناپایدار شوند.
- نوع B: خاک نوع B شامل لوم شنی، سیلت و رس‌های متوسط است. در صورت کار کردن با این نوع خاک، باید اقدامات احتیاطی بیشتری را برای جلوگیری از اثرات ناپایداری خاک و شرایط محیطی در نظر بگیرید.
- نوع C: خاک‌های نوع C کمترین پایداری را دارند و ممکن است باعث خرابی‌های سازه‌ای شوند. کار کردن با این نوع خاک در ساختمان‌سازی بدون پیش‌بینی کردن حفاظ‌های سازه‌ای تخصصی در فونداسیون و خاک اطراف می‌تواند خطرناک باشد.