از دیرباز تا کنون انواع آجر در صنعت ساختمان سازی کاربرد داشته و از آن‌ها برای موارد مختلف استفاده می‌شده. این مصالح انواع مختلفی داشته که هرکدام بسته به نوع و ویژگی‌هایی که داراست، کاربرد خاص خود را دارد. این مصالح آن‌قدر تنوع پیدا کرده‌اند که از آن در هر قسمت ساختمان استفاده می‌کنند. در واقع آجرها نسبت به سایر مصالح ساختمانی کاربرد بیشتری دارند که البته قیمت پایین آن‌ها در این مورد بی‌تاثیر نبوده است.
آجرهای نسوخته
این آجرها از طریق نور خورشید خشک می شوند. به آن آجر خشک شده نیز می گویند. در مقایسه با سایر انواع آجر، استحکام بسیار کمی دارند. اعتقاد بر این است که آجرهای اولین بار به شکل خشک شده (آجرهای نسوخته) در مصر حدود ۶۰۰۰ سال پیش مورد استفاده قرار گرفتند.
آجرهای سوخته
آجرهایی که در عصر امروزی استفاده می‌شود آجر سوخته است. آن‌ها را بعد از قالب زنی در کوره می سوزانند. در مقایسه با آجرهای نسوخته استحکام بالایی دارند. این آجرها بیشتر به دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
آجر درجه یک
اندازه آجر درجه یک ۱۹ × ۹ × ۹ سانتی‌متر است. آن‌ها از زمین خوب و عاری از رسوبات نمکی ساخته شده‌اند. این آجرها باید کاملاً سوزانده شوند و رنگ خوبی داشته باشند. آجر درجه یک به اشکال منظم با لبه‌های مربع و صورت‌های موازی است. این آجرها عاری از ایراد، ترک، تراشه، سنگ و غیره هستند و در هنگام برخورد دو آجر باید صدای زنگ بدهند. همچنین مقاومت فشاری آن نباید کمتر از ۱۴۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع باشد. و وقتی ۲۴ ساعت در آب غوطه ور می‌شوند نباید بیش از ۲۰ درصد آب را جذب کنند.
آجر درجه دو
آجرهای درجه دو نیز از انواع آجر سوخته هستند و در هنگام برخورد با هم صدای زنگ واضحی را ایجاد می‌کنند. اندکی بی‌نظمی در شکل، اندازه یا رنگ آن‌ها محتمل و بلامانع است. مقاومت فشاری این آجرها نباید کمتر از ۷۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع باشد و مقدار جذب آن طی ۲۴ ساعت خیساندن در آب نباید از ۲۲ درصد بیشتر باشد. آجر درجه دو برای کارهای بیرونی که به گچکاری نیاز دارند و همچنین برای کارهای داخلی استفاده می‌شود اما برای کفپوش مناسب نیستند.
آجر درجه سه
این آجرها برخلاف دو مورد قبلی کاملاً سوخته نیستند، و عموماً رنگ زرد متمایل به قرمز دارند. نقص در یکنواختی یا شکل آن‌ها ایرادی ندارد. وقتی با هم برخورد می‌کنند، صدای کوبش کسل کننده‌ای تولید می‌کنند. مقاومت فشاری آجر درجه سه بین ۳۵ تا ۷۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع و جذب آب آن بین ۲۲ تا ۲۵ درصد است.
آجرهای درجه چهارم
از دیگر انواع آجرها هستند که دارای شکل نامنظم و تیره رنگ بوده که به دلیل سوزش بیش از حد می‌باشد. آن‌ها از نظر مقاومت فشاری بسیار قوی هستند، معمولاً بالای ۱۵۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع و تخلخل و جذب آب کمی دارند. این نوع آجرها با وجود استحکام بالایی که دارند، به دلیل شکل مخدوش و اندازه نامنظمشان برای استفاده در ساختمان سازی مناسب نیستند.
انواع آجر ساختمانی
آجرهای ساختمانی معمولی معمولاً مستطیل شکل هستند، ساختاری جامد دارند و از نوع مناسبی از آجر رس ساخته می‌شوند. البته در ساختمان سازی گاهی از آجرهایی با شکل های اصلاح شده، ساختار متخلخل یا توخالی و همچنین از مصالحی غیر از خاک رس نیز استفاده می‌شود.
طبقه‌بندی انواع آجرها بر اساس تغییر شکل
در ساخت و ساز، موقعیت‌هایی وجود دارد که یک آجر مستطیلی کامل مناسب نخواهد بود، و باید اصلاح شود. چنین آجرهایی در ازاره، گوشه‌های دیوارها و قسمت‌های گیره‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. فهرست بلند بالایی از انواع آجرهای خاص وجود دارد که ما در اینجا به موارد مهم آن خواهیم پرداخت.
آجر چشمک زن
آجر چشمک‌زن در یک گوشه با زاویه‌ای غیر از ۹۰ درجه بریده می‌شوند. از این آجرها برای شکل دادن به گوشه بیرونی یا داخلی دیوار استفاده می‌شود.
آجر قوطی
این آجرها دارای یک سطح یا قسمت برداشته شده، در عرض، طول و یا در هر دو جهت هستند. از انواع مختلف آجر قوطی برای دیوارهای درها و پنجره‌ها و همچنین در ازاره‌ها استفاده می‌شود.
آجرهای مقابله‌ای
از این آجرها برای مقابله با دیوارها به منظور ایجاد ظاهری زیبا و همچنین برای تخلیه آسان آب استفاده می‌شود. هنگامی که قرار است نمایی برای دیوار کار شود، ممکن است شکل خاصی مورد نظر باشد. آجرهای پخ ، نیم گرد و پشت زینی از جمله انواع آجرهای مقابله‌ای هستند.
طبقه بندی انواع آجر ها بر اساس حفره
سه نوع آجر باید در این دسته مورد بحث قرار گیرد.
آجرهای سوراخ دار
این آجرها یک نوع مدرن از انواع آجر های ساختمانی را تشکیل می‌دهند که مزایای زیادی نسبت به آجرهای معمولی دارند. در آجرهای سوراخ دار، پس از مرحله قالب گیری، سوراخ‌های استوانه‌ای، گرد یا مستطیلی در آجر ایجاد می‌شود. این سوراخ‌ها باید از کنار آجر فاصله داشته باشند که حداقل میزان این فاصله ۱۵ میلی‌متر است. علاوه بر این، فاصله بین هر دو سوراخ کمتر از ۱۰ میلی‌متر نیست.
حجم سوراخ‌ها ممکن است به اندازه ۲۰ تا ۵۰ درصد حجم کل آجر باشد. آجرهای سوراخ دار می توانند از نظر اندازه بزرگتر از آجرهای ساختمانی معمولی باشند که این موضوع یک مزیت متمایز است. زیرا باعث افزایش بازده سازه می‌شوند.
مزایای عمده آجرهای سوراخ دار نسبت به انواع آجر های معمولی
- از نظر وزن سبک هستند.
- مقدار کمتری از خاک رس برای ساخت آن‌ها مورد نیاز است.
- زمان کمتری برای خشک کردن و سوزاندن آجرهای سوراخ شده مورد نیاز است.
- مقاومت بهتری در برابر نفوذ باران و عایق بهتر در برابر گرما دارند. بنابراین برای کشورهای گرمسیری مناسب هستند.
- در آجرهای سوراخ دار کمترین گلدهی وجود دارد.
- از آن‌ها به ویژه برای ساخت پانل‌های آجری در سازه‌های چند طبقه استفاده می‌شود.
- آجرهای سوراخ دار اگرچه در آلمان، فرانسه و آمریکا به طور گسترده استفاده می‌شوند، هنوز در همه کشورها محبوبیت پیدا نکرده اند.
- ساخت آجرهای سوراخ دار به فناوری کمی پیچیده‌ای نیاز دارد و این دلیل اصلی استفاده کمتر از آن در سراسر جهان است.
آجرهای توخالی
آجرهای توخالی که آجر حفره ای یا آجر سلولی نیز نامیده می‌شوند دارای مجموعه حفره‌هایی با ابعاد مشخص هستند که در بدنه آجر تعبیه شده‌اند. در نتیجه، وزن خالص آن‌ها می‌تواند تنها یک سوم تا یک دوم آجر معمولی باشد. باید به این نکته توجه شود که ضخامت دیوار آجری نزدیک حفره نباید کمتر از ۲ سانتی‌متر باشد. آجرهای توخالی از نوع خاصی از خاک رس آجری (که باید میزان رس بالاتری داشته باشد) ساخته می‌شوند.
مزایای آجرهای توخالی نسبت به انواع آجر معمولی
- از نظر وزن سبک، می‌توان آن‌ها را راحت تر اداره کرد و خروجی سنگ تراشی ممکن است در مقایسه با آجرهای معمولی سه تا چهار برابر باشد.
- آن‌ها عایق بهتری در برابر گرما و صدا دارند.
- برای دیوارهای غیر باربر، به عنوان مثال دیوارهای جداکننده، ایده‌آل و مقرون به صرفه هستند.
آجر کانال یا ناودان
آجر ناودان در واقع آجرهایی با کاربرد ویژه هستند که یک حفره نیم دایره‌ای مرکزی پیوسته یا فرورفتگی در طول آن‌ها وجود دارد. اغلب این آجرها را لعاب می‌کنند تا نفوذناپذیر شوند. از آجر ناودان بیشتر در زهکشی استفاده می‌شود.
آجر آهک شنی
این آجرها از انواع آجر های ساختمانی هستند که از ماسه و آهک به عنوان مواد اولیه به جای خاک رس ساخته شده‌اند. ممکن است از خاک رس به میزان ناچیزی در آن‌ها استفاده شده باشد. آن‌ها با آجرهای سفالی معمولی نه تنها در ترکیب بلکه در روش ساخت نیز متفاوت هستند. با این حال، از نظر شکل و اندازه به هم شبیه هستند.